Fotoğrafta Işığın Kompozisyon Öğelerine Etkisi ve Önemi
Kompozisyon :“Ayrı parçalardan birleştirme yoluyla dengeli ve düzenli bir bütün oluşturma işidir.”
Fotoğrafta Kompozisyon ise “Kare içindeki konuları göze hoş gelecek şekilde seçmek ve düzenlemek” işidir. Kompozisyon çalışmalarının amacını da “Fotoğrafta verilmek istenen mesajın yerini bulması ve fotoğrafın akılda kalıcılığını artırması.” şeklinde tanımlayabiliriz.
Kompozisyon, fotoğrafa vermek istediğimiz anlamı kimsenin yardımı olmadan bakan gözlerin kolay anlamasını ve akılda kalmasını sağlayan tekniklerdir.
Fotoğraf ışıkla şekillenir, deneyimle kompozisyon oluşturulur. Ancak kompozisyon için de uygun ışığı seçebilmek gerekir. Bu durumda uygun bir kompozisyonu oluşturmuş oluruz. Işık; obje üzerine geliş açısına göre farklı görüntü ortaya çıkarır.
Ayrıca geliş açılarına ya da doğal nedenlere (kar, yağmur, deniz kenarı, yüksek yerler) göre ışığın durumu da değişir. Geliş açıları belki doğrudan fotoğrafın oluşumunda rol oynamasa da birçok bağlamda da belirleyici olabilmektedir. Kullanılan ışık tarzı fotoğrafın estetik değerinde etkili olur.
Fotoğrafta ışığın kullanış biçimi gölgeyi belirler. Bu da bireysel farklılıkların getirdiği bir ayrıcalık, bir tarz olabilir. Gölgenin sert olması grafik, yumuşak olması resimsel tavrı oluşturabilir. Işık, hem doğa (açık alan) hem de stüdyo fotoğrafçılığında önemli bir özelliktir. Fotoğraf çekiminde ışık bilgisine sahip olmak, çekilen fotoğrafın kaliteli olmasını sağlar. Işık fotoğrafı belirlemekle kalmaz ona birçok alanda katkılar da sağlar.
Bu katkılar temel kompozisyon öğelerinin yanında şu yönde de etkili olur:
Işık, nesneleri görünür kılar.
Işık, siyah-beyaz ayrıntıyı belirler
Işık, mekân ve derinliği sembolize eder.
Işık, atmosfer yaratır.
Işık, imgesel anlatım aracı olarak kullanılabilir.
Temel kompozisyon öğeleri gibi ışıkla gerçekleştirilen bu öğeler de fotoğraf çekimlerinde dikkate alınmalıdır. Ancak bu aşama artık amatör fotoğrafçılık üstü bir bilgiye sahip olanlar içindir. Fotoğrafta temel kompozisyon değerlerini göz önüne aldıktan sonra fotoğraf karesine ek bir özellik ve farklılık katmak için yukarıda saydığımız ışığın etkileri kullanılır. Şunu da unutmamak gerekir ki; başarılı bir fotoğraf çekimine atılan ilk adım, tıpkı resim sanatında ve diğer güzel sanat dallarında olduğu gibi, ışık bilgisi kadar deneyim de gerektiren bir olaydır.
Işınlar ve birleşen çizgiler fotoğrafa derinlik hissi katar. Çizgilerin birleştiği nokta enerji ve yaratma kaynağı olarak algılanır. Geniş açılı objektifler ile bu duygu daha güçlü olarak ifade edilir. Yatay çizgiler sakin bir atmosferi anlatır. Dikey çizgiler ise güç ve güç sembollerini anlatır, dikilme ve azamet duygusu verir. Dalgasız bir deniz, yatan bir insan silahlı bir asker ve gökdelenlerin bize verdiği duyguyu fotoğrafı dik veya yatay çekerek arttırabiliriz.
Fotoğrafı temel kompozisyon kurallarına göre incelerken fotoğraf karesi bir bütün olarak ele alınır ve kare içerisinde objelerin dağılımı çok fazla dikkat çekmez. Ancak bu dikkati biz ışığın fotoğraftaki önemini göz önünde tutup bilinçli bir şekilde farklı kullanarak sağlayabiliriz. Objenin konumu ve kare içindeki dağılımına göre bunu şöyle açıklayabiliriz:
Fotoğraf karesindeki öne çıkarmak istediğimiz objeyi Altın noktalar olarak belirlediğimiz noktaya yerleştirdiğimizde obje daha belirgin olur. Bu nokta en çok çizginin geçtiği dört noktadır ve bunların çoğu ortada değildir. Işık yoğunluğunu da bu noktaya verdiğimizde daha dikkat çekici olur ve istediğimiz etkiyi sağlayabiliriz. Aynı şekilde objelerin fotoğraf karesindeki dağılımına göre oluşan kurallar vardır ki yine ışığın etkisiyle gerçekleşir. Bu dağılım genel sınıflandırmada objelerin üçgen şeklinde dağıtılması, kompozisyonudur.
Dengeli kullanılmış bir artı fotoğrafı güçlendirebilir.
Fotoğrafa dinamizm ve farklı bir bakış açısı katmak için çerçeve içindeki objeleri farklı şekilde dağıtarak ve ışığın geliş açısını farklı yönlerde vererek sağlayabiliriz. Objelerin dağılımıyla görüntülemek istediğimiz konuyu bir çarpı iskeleti üzerinde sabitleştirebiliriz. Bu anlatımımıza bir dinamizm sağlar. Yatay ve dikey çizgilerin kesiştiği nokta gözün ilgi merkezini oluşturur. Dengeli kullanılmış bir artı fotoğrafı güçlendirebilir.
Kare kompozisyonu dört noktadan veya iki çizgiden oluşur. Statik yapısı nedeniyle pek önerilmez. Kareleri en iyi odak noktasını çerçevelemek için kullanabiliriz. Daire kompozisyonda öğeler arasında eşitlik ve birlik vurgulanır. Aynı şekilde kompozisyonda “1/3 Kuralı veya Oranlar” olarak bilinen kuralın uygulaması da ışığın karede kullanımıyla ilgilidir. Fotoğrafı çekmeden önce fotoğraf karesini yatay ve dikey olarak üçe bölünmesi sonucu çizgilerin kesim noktaları fotoğrafın ilgi merkezinin yerleştirilebileceği yerleri gösterir.