Fotoğraf Film Çeşitleri ve Özellikleri ve Kullanım Alanları Hakkında Detaylı Bilgi
Boyutlarına Göre
Roll filmler (orta boy filmler)
6cm genişliğinde şerit hâlindeki filmlerdir ve roll film diye adlandırılırlar. Bir roll filmde 6x9cm 8–10 poz, 6×6 boyutunda 12 poz ve 4.5×6 boyutunda 15 poz fotoğraf çekilebilir.
Bu filmlerin sarıldıkları makaralar ince veya kalındır. Filmler makaraya bir kâğıt şerit ile birlikte sarılır. iç tarafları genellikle siyah, dış tarafları çeşitli renkte olan bu kâğıtların dış yüzeylerinde filmlerin poz numaraları gösterilmiştir.
Bu filmin görüntüsü büyütmeye çok uygundur. Ancak bu filmlerin maliyeti 35 mm’ye göre yüksektir. Kullanılan makine ve yardımcı gereçleri hem pahalıdır hem de kullanımı uzmanlık gerektirir. Bu nedenle de daha çok profesyonel fotoğrafçıların kullandığı bir boyuttur.
35 mm filmler
24 x 36 mm boyutunda görüntü veren fotoğraf makinelerin de kullanılan ve sinema filmlerdeki gibi her iki kenarında delikleri bulunan 36 pozluk kasetlerde olan filmlerdir. Aynı zamanda, amatörlerin sarma olarak adlandırdıkları, 30 metrelik ambalajlı kutularda da satılmaktadır.
Büyük boyutlu filmler (yaprak filmler)
Büyük boy fotoğraf makineleri için üretilmiştir. Her bir kare plaka şeklindedir. Yaygın olarak inç ölçü sistemine göre iki boyutta üretilir: 4x inç ve 10×8 inç (10×12. cm. ve 20×25 cm) en pahalı film boyutudur. Bu amaca yönelik olarak üretilmiş özel makinelerde kullanılır.
Film karanlık odada tek tek özel film taşıyıcı magazine yerleştirilir ve pozlama yapıldıktan sonra yeniden karanlık odada magazinden çıkartılır. Bütün bunlardan da anlaşılacağı gibi özel kullanım amacına yönelik bir filmdir. Büyük boyutlu görüntü bu film boyutunun en büyük özelliğidir. Keskinlik, büyütme oranı, tonlama değeri ve kompozisyon düzenleme gibi öğeler açısından en ideal film boyutudur. Ancak her bir karenin maliyeti çok yüksektir, makineleri çok karmaşık ve hantaldır.
Küçük boyutlu filmler
Fotoğrafçıların en çok kullandığı film boyutudur. Hem fotoğraf makineleri ve yardımcı gereçleri hem de karanlık oda araç ve gereçleri açısından fotoğraf dünyasında en çok bu boyut kullanılır. Bu filmler özel bir kaset içinde bulunur. Her kaset filmde, her biri 24×36 mm boyutlarında olan 36 kare vardır. Pozlama başına maliyeti en düşük filmdir. Bu nedenle, konuyla ilgili hiçbir durumu kaçırmadan birçok kare fotoğraf çekilebilir, çünkü maliyeti çok düşüktür.
Bir kasette 36 kare olması da önemli bir özelliktir. Fotoğrafçılıkla ilgili olarak üretilen en ileri ve gelişmiş teknolojilerin neredeyse hepsi 35 mm film boyutu içindir. Bu boyutun sakıncalı yönleri ise şunlardır: 35 mm filmin görüntü boyutu küçüktür. Özellikle detay, çok sayıda birbirinden farklı ton değeri ve geniş alan derinliğinin gerektiği konularda yetersizdir. Özellikle de bu boyut filmler büyütmeye uygun değildir.
Duyarkatlarına Göre
Monokromatik filmler
Bilinen ilk duyarkatlardandır. Renk tayfının sol tarafı olan mavi-mor ve ultraviyole ışınlarına karşı duyarlılık gösterir. Günümüzde ozalit ve fotokopi çekimlerinde kullanılan duyarkat bu duyarkattır. Yüksek detay kaydetme ve sürate sahiptir.
Ortokromatik filmler
Monokromatik duyarkatlara göre çok daha gelişmiş durumdadırlar. Kırmızının dışında tanıdığımız tüm renklere duyarlı olduklarından, bu filmler karanlık bir odada kırmızı ışık altında banyo edilebilirler. Ortokromatik duyarkatlar, renklerin bütün tonlarına gerek olmayan durumlarda rahatlıkla kullanılabilir.
Pankromatik filmler
Panchromatic filmler, insan gözünün gördüğü beyaz ışığa yani bütün renk ışıklara karşı duyarlı olan filmdir. Ayrıca morötesi (ultraviolet) ışığa karşı da duyarlıdır. Siyah-beyaz fotoğrafçılıkta kullanılan bütün negatif filmler panchromatic filmlerdir.
Bu filmler kısaca PAN film olarak adlandırılır. Beyaz ışığın içindeki bütün renklere karşı duyarlı olan bu filmlerin geliştirme banyo işlemleri tamamen karanlıkta yapılır. Fotoğrafçılığın her alanında ve her ışık koşullarında kullanılan bu filmlerin bazı tipleri yeşil ve kırmızı ışığa karşı daha yüksek duyarlıktadır.
Özellikle, ortokromatik filmlerin kullanımında görülen aksaklıklar üreticileri tüm renklere duyarlı, günümüzde kullanımı en yaygın olan pankromatik filmleri üretmeye itti. Gözümüzün görebildiği tüm renkleri filme aktarabilen bu filmin en büyük hatası, maviye karşı hassasiyetinin öbür renklere göre az olmasıdır. Özellikle, gökyüzünü içine alan çekimlerde, mavi olan gökyüzünün orta gri yerine beyaz çıkmasına neden olur.
Kızılötesi filmler (Infared)
Bu tür duyarkatlar, renk tayfının kırmızı ve kızılötesi bölgelerinden gelen radyasyonlara son derece duyarlıdırlar. Kırmızı bir filtreyle kullanıldıkları zaman çok etkili oldukları bilinmektedir. Bu duyarkatlar, maviye ve ultraviyole ışınlarına karşı duyarlı olmalarına rağmen yeşile ve sarıya çok az duyarlıdır. Bu tür filmler manzara çekiminde kırmızı bir filtre ile kullanıldıkları zaman, gökyüzü mavisindeki ayrıntıların kaybolduğunu, buna karşı beyaz bulutların çok daha çarpıcı bir beyazlıkta gözüktüğünü görürüz.
Bu tür filmin duyarlı olduğu kızılötesi radyasyonları da yansıtan yeşillik, gerçek dışı bir görünüm alır. Bu fotoğraflar gece çekilen bir gökyüzü fotoğrafına çok benzerler. Çok çabuk bayatladıkları için, film üretildikten sonra hemen kullanılmalı ve banyo edilmelidirler. Bu filmlerin fotoğraf makinesine yüklenirken, ortamın ışıksız olması unutulmamalıdır.
Infrared (kızıl ötesi) fotoğraf elde etmek için özel olarak EIR (Infrared Ektacrome) filmler üretilmiştir. Ülkemizde bulunabilen bu filmlerden dia olanları E6 banyosu ile yıkanmaktadır. Ülkemizde renkli dia ve siyah beyaz infrared filmler bulunmakta ve banyosu yapılabilmektedir.
Mavi ve kırmızı renklere karşı daha duyarlıdır. Daha çok gece ve karanlıkta yapılan çalışmalarda tercih edilir. Cisimlerin yüzeylerine çarparak yansıyan infrared ışınları daha iyi algılayabilirler. Bu nedenle infrared filmlerin en büyük özelliği sisli havalarda normale yakın görüntü elde etmektir. Puslu havalarda deniz mavi, ağaçlar da yeşil renkte ışığı yansıttıklarından, infrared filmlerle çekim yapmak kolaylaşmaktadır. Özellikle dış mekânlarda, güneş ışığı olmadan manzara fotoğrafı çekmek amacıyla kullanılır. Gece gözün bile zor gördüğü manzarayı algılayabilirler. Detayları daha keskin hatlarla ortaya çıkarabilecek yapıda üretilmişlerdir.
infrared filmler, puslu havalarda bir görüntünün fotoğrafının çekilmesi gerektiğinde, gizlenmiş arazi parçalarının detay çekimlerinde, tarım işlerinde, arkeoloji ve jeoloji alanlarında, deniz, orman ve ekili arazilerin fotoğraf çekimlerinde kullanılmaktadır. Son zamanlarda fotoğrafçılar alternatif bir fotoğraf tekniği olan infrared filmlerle çalışmalar yapmaktadırlar.
Renk Özelliklerine Göre
Siyah beyaz filmler
Esnemeyen birçok taban üzerine kaplanmış gümüş bileşiklerinden oluşur. 1mm² bir milyon kristal (gren) bulunur. Kaplama üzerindeki ince jelatin gümüş bileşiklerinin zarar görmemesini, filmin banyo ve kurutma sırasında kıvrılmasını önler. Elde edilen negatif filmden, pozitif bir görüntü elde edebilmek için negatif siyah-beyaz kağıda baskıları yapılır.
Siyah-beyaz fotoğrafçılıkta kullanılan filmler çok özel durumlar dışında negatif filmlerdir. Özel olarak bir açıklama yapılmadığı sürece fotoğrafçılıkta film denildiğinde de negatif filmden söz edilmektedir. Siyah-beyaz filmlerde bu açıklık ve koyuluk beyazdan siyaha kadar giden gri rengin tonlarıyla, siyahın beyaz, beyazın ise siyah olarak çıktığı bir görüntüdür.
Siyah-beyaz filmlerde görüntü Siyah-beyaz olmasına karşılık, değişik renkteki ışıklar, değişik yoğunlukta tonlar oluştururlar. Film üzerindeki emülsiyonun ışığın renklerine gösterdiği tepki, duyarkat yapısına bağlı olarak değişir.
Renkli filmler
Doğadaki renklerin aynının film üzerinde görünmesini sağlayan pozitif renkli ve renklerin tam tersinin görünmesini sağlayan negatif renkli filmler ışığa ve renge karşı duyarlıdırlar. Çıkarmalı yönteme dayanan bütün renkli fotoğraf filmleri (fotoğraf kartları) üç işlevsel duyarkat tabakasından oluşur. Her tabaka bir ana renge karşı duyarlıdır. Bu tabakalar sırasıyla; mavi, yeşil ve kırmızıdır. Her duyarkat tabakası ışığa duyarlılığı sağlayan gümüş bileşikleri içerir.
Geliştirme banyosunda film üzerindeki boyama maddeleri, her duyarkatı kendi ana rengine boyar. Daha sonra gümüş bileşikleri film üzerinden temizlenir ve geriye sadece boya maddeleri kalır. Doğada mavi olan yerler film üzerinde sarı, yeşil yerler magenta ve kırmızı yerler cyan renkte gözükür.
Renkli filmlerde mavi, yeşil, kırmızı ışıklara duyarlı kat kat tabakalar bulunur. Diğer renkler bu tabakaların etkilenme derecelerine göre tespit edilirler. Bu tabakalarda gümüş tuzları yanında renk maddeleri de bulunur. Siyah-beyaz filmlerde görüntüyü gümüş meydana getirdiği hâlde, renkli filmlerde gümüş temizlenerek atılır. Görüntüyü ise developman işlemi için katılan kimyasal maddelerin yükseltilmiş hâlinin renk maddeleriyle reaksiyona girmesi meydana getirir. Doğrudan pozitif görüntü veren renkli filmlerin yapısı aynıdır. Farklılık, banyo işlemlerinden ileri gelir.
Renkli fotoğrafçılıkta iki tür film kullanılır:
Negatif filmler ve pozitif görüntü veren saydam (dia, slâyt) filmlerdir. Bu filmler, gün ışığı ve yapay ışıkta kullanılmak üzere farklı üretilir. Fotoğraf çeken, seçeceği filme karar verirken hangi ışık ortamında kullanacağına da karar vermek zorundadır.
Buna göre kullanacağı filmin niteliğini belirler; gün ışığı için üretilmiş film ya da yapay ışık için üretilmiş film. Renkli filmlerde görüntünün ortaya çıkması beyaz ışığın üç ana renkten yani mavi, yeşil ve kırmızı renklerden oluşması kuralına dayanmaktadır. Mavi, yeşil ve kırmızıyı birleştirerek ve çıkartarak her rengi elde etmek mümkündür. Bir nesnenin fotoğrafını çekerken belli miktarda mavi, yeşil ve kırmızı ışık filme pozlandığında, nesnenin gerçek rengi film yüzeyinde elde edilir.
Renkli fotoğrafçılıkta, siyah-beyaz fotoğrafçılıkta olduğu gibi yaygın olarak negatif film kullanılır. Renkli negatif görüntünün pozitife dönüştürülmesi için siyah-beyaz negatif görüntüde olduğu gibi fotoğraf kâğıdına basılması gerekir. Ancak renkli negatif görüntünün fotoğraf kâğıdı üzerin de pozitife dönüşme süreci çok farklıdır çünkü renkli negatif görüntü, siyah-beyaz negatif görüntüden farklıdır. Renkli negatif filme bakıldığın da, iki şey negatif olarak görülür. Birincisi, ışıklı ve karanlık ton değerleri ters yani negatif görülür. ikincisi ise bütün renkli nesneler, negatifte tamamlayıcıları olmadan karşıtı olarak görülür.
Pozitif ve Negatif Filmler
Siyah-beyaz ve renkli filmler, negatif ve saydam (dia, slayt) olarak iki gruba ayrılır. Negatif filmler, çekildiğinde negatif görüntü veren filmlerdir. Saydam filmler ise çekildiği zaman pozitif görüntü veren filmlerdir.
Instant Filmler (Polaroid)
Polaroid filmler 120 roll filmler gibi büyük boyutlu olarak üretildiler. Çünkü amaç kaliteydi. Günümüzde üretilen daha küçük boylarda film kullanan makineler de vardır. Filmin en büyük özelliği kendi banyo malzemesini üzerinde bulundurmasıdır.
Anında görüntü veren üç renge duyarlı bileşik taşıyan filmlerin her birinde, boya hazır olarak kart üzerinde bulunmaktadır. işleme polaroid film kullanan makinede pozlandırma ile başlanır. Film pozlandıktan hemen sonra mekanik bir düzenek yardımıyla makineden fotoğrafçı tarafından çekilerek çıkartılır. Film çıkarken kimyasal maddeyi film yüzeyine bulaştırır ve işlem de başlar. Işıktan etkilenen bileşikler karşılarına gelen yüzeydeki boyayı tutar. Boya diğer tarafa aktarılır.
Örneğin maviye duyarlı bir tabakada, üzerinde hiç mavi olmayan bir görüntü sadece sarı rengin aktarımına sebep olur. Yeşile duyarlı tabakada eğer görüntüde yeşil yoksa magenta aktarılır. Beyaz bölgelerde hiç bir boya aktarımı olmaz, siyah bölgelerde ise tüm boyalar aktarılır. Yüz yüze gelmiş negatif ve pozitif dışarı çıkarıldığında alıcı tabaka bütün renkleri taşıyan bir pozitiftir. Bu sayede makineden çıkan film bir süre sonra görülebilir, kullanılabilir hâle gelir.
Bu işlem diğer film çeşitlerinde karanlık oda, banyo ve agrandizör yardımıyla olmaktadır. Yani çekilen sonucu görebilmek için belirli bir zamana ihtiyaç vardır. Oysa polaroid filmlerde bu süre belirli ve çok kısadır. Film bu nedenle dünyanın her yerinde, her zaman kullanılabilir.
Polaroid filmler diğer filmler gibi ışık geçirmez koruyucu paket içinde satılırlar.