Pozitif Filmlerin Yapısı, Kullanımı ve Özellikleri Nelerdir?
Dia Pozitif/ Slayt Filmler
Çekilen konuların aynı renk ve görüntüde görünen, kimyasal olaylardan sonra da pozitif görüntü veren filmlere denir.
Renkli pozitif filmler projeksiyon veya direkt baskı amaçlı kullanılırlar. Pozitif görüntü oluşumu için film önce siyah-beyaz geliştiricide yıkanır, daha sonra renklerin oluşması için ikinci banyoda yıkanır.
Pozitif Filmler Kimyasal Özellikleri
Dia pozitif filmler bir projeksiyon makinesi yardımıyla perdeye görüntüleri düşürülerek seyredilebilirler. Bu sayede boyutları büyütülebilir veya küçültülebilir. Ressamlar bu yöntemle bir görüntüyü tuvale veya daha büyük alanlara yansıtarak resim yapmaktadırlar.
Dia pozitif filmler negatif filmlerden farklı banyo malzemesi ile farklı şekilde banyo edilirler. Renkli pozitif filmler projeksiyon veya direkt baskı amaçlı kullanılırlar. Pozitif görüntü oluşumu için film önce siyah beyaz geliştiricide yıkanır daha sonra renklerin oluşması için ikinci banyoda yıkanır.
Renkli pozitif filmlerde renkler film üzerinde doğadaki orijinal renkler gibidirler. Renkli pozitif filmlerden karta direk baskı yapılacak olursa kart üzerindeki görüntü doğadaki renklerin tersi olur. Bu nedenle pozitif filmler ya projeksiyon aracılığıyla ya da doğrudan doğruya kullanılırlar.
Günümüzde pozitif filmlerden de pozitif kart baskısı yapılabilmektedir. Film üzerinde pozitif görüntü elde edilmesi için film önce siyah beyaz geliştiricide, her tabaka üzerinde siyah-beyaz gümüşlü bir görüntü elde edilir. Daha sonra ilk geliştirme banyosu sırasında etkilenmemiş yerlerde boya ve her tabakada pozitif renkler oluşur.
Renkli pozitif ve negatif filmlerin gün ışığı (daylight) ve yapay ışık (tungsten) koşullarına göre üretilmiş iki ayrı tipi vardır. Gün ışığı filmleri en doğru renk dengesini güneş ışığı ile aydınlatılan konularda verirken, yapay ışıkta pozlandırılırsa renkler sarı-kahverengi sonuç verir.
Yapay ışık filmleri ise tungsten ampulünün ışığında en doğru renk dengesini verirken, gün ışığında bu film kullanıldığında mavi tonların hakim olduğunu görürüz. Bu renk kaymalarını düzeltmek için renk dengeleme ve renk düzeltme filtreleri kullanılabilir.
Yapay ışık filmleri tungsten kaynağının cinsine göre iki tiptir.
A-tipi filmler renk sıcaklığı 3400 kelvin olan fotoğraf ampulleri için üretilmiştir.
B–tipi filmler ise renk sıcaklığı 3200 kelvin olan stüdyo aydınlatması içindir.
Bu tür filmler çift emülsiyon katmanı içerirler ve cismin bütün renklerini tam veya yarım tonlar olarak gözümüzün gördüğü biçimde yani pozitif olarak verirler. Dönüşümlü filmler, geliştirme sırasında ara ışıklama denen bir işlem sonrası pozitif görüntü verirler. Saydam adını alan bu son ürün genellikle projeksiyon ile izlenir. Cibachrome ve benzer teknikler dışında ara negatif almaksızın, kart baskısı yapılamaz.
Matbaada çoğaltılacak, basın, reklamcılık, poster, afiş gibi çalışmalar ile saydam gösterileri, multivizyon çalışmaları için uygundur. Dönüşümlü filmlerle yapılan çekimlerde dikkat edilmesi gereken, çerçevelemenin ve konu düzenlemesinin çok dikkatli yapılmasıdır.
Saydam filmlerin görüntüsü negatife göre her zaman daha keskin ve parlaktır. Her formatta renkli pozitif film üretilmektedir.
Emülsiyon Yapısı
Saydam filmlerin duyarkat yapısı negatif filme benzer. Renkli negatif filmde olduğu gibi alt alta üç renk katmanı ve filtre katmanından oluşur. En üstte mavi ışığa duyarlı katman onun altında sarı filtre katmanı vardır. Filtre katmanının altında ise sırasıyla yeşil ışığa ve
kırmızı ışığa duyarlı katmanlar vardır. Sarı filtre katmanı negatif filmde olduğu gibi mavi ışığın, yeşil ve kırmızı katmanlara ulaşmasını engeller. Saydam filmin üç renk katmanında renkli negatif film gibi sarı, macenta ve cyan renklerini üreten renk bağlayıcıları vardır. Saydam filmlerde gizli görüntünün pozlanarak kaydedilmesi negatif filme benzer.
Saydam filmde ortaya çıkan görüntü negatiftir. Pozitif görüntünün elde edilmesi ise film banyosu sürecinde olur. Negatif görüntüyü pozitife dönüştüren banyoya reversal banyo adı verilir. Bu nedenle de saydam filmler, reversal film olarak da adlandırılır. Reversal film banyosu sürecinde negatif görüntü kimyasal işlemlerle pozitife dönüşür. Renkli dia film banyosunun süreci renkli negatif film banyosundan çok farklıdır.
Renkli saydam filmlerin, film banyosu süreci şu aşamalardan oluşur:
Geliştirme banyosu, yeniden pozlama, renk geliştirme banyosu, ağartma ve sabitleme banyoları. Saydam filmlerin, renk katmanlarının yapısı negatif filmlerden farklıdır. Renk katmanlarındaki renk boyayıcı maddeler, saydam filmlerde renksizdir. Bu nedenle, geliştirme banyosu aşamasında, renk katmanlarındaki renk boyayıcı maddelerden renk üretilmez.
Bunun yerine geliştirme banyosu sırasında, her renk katmanında, negatif gümüş görüntü yani gizli görüntü oluşur. Mavi ışık gizli görüntüyü maviye duyarlı katmanda, yeşil ışık yeşile duyarlı katmanda ve kırmızı ışık kırmızıya duyarlı katmanda filme kaydeder. Geliştirme banyosu sonunda duyarkatta negatif görüntü oluşur.
Film banyosunun ikinci aşamasında, bir önceki aşamada oluşan negatif görüntü pozitife döner. Film kimyasal olarak pozitif banyo yapılır. Bu aşamada, filmin her katmanında iki gizli görüntü oluşur. Bir sonraki aşama ise renk geliştirme banyosudur. Bu aşamada, belirlenmiş olan gizli görüntünün renkleri oluşur. Renkli negatif filmde olduğu gibi filmin mavi, yeşil ve kırmızı ışığa duyarlı katmanlarında sarı, macenta ve cyan renkleri oluşur. Bu aşama sonunda filmin her renk katmanında bütün renkler ortaya çıkar.
Renk geliştirme aşaması sonunda filmin üzerinde bütün renkler oluşmasına rağmen film şeffaf değil, donuktur; çünkü renkli görüntünün üstünde gümüş vardır. Filmin üzerindeki gümüş artık gereksizdir ve gümüş film yüzeyinden temizlendiğinde renkli görüntü görülebilir.
Bunu da bir sonraki banyo aşaması olan ağartma banyosu sağlar. Film ağartma banyosuna konulduğunda her renk katmanında pozitif görüntü oluşur. Film üzerindeki gümüş tuzlarının temizlenmesi için son aşama olarak film, sabitleme banyosuna konur. Böylece, filmin her renk katmanındaki renklerle birlikte renkli pozitif görüntü ortaya çıkar. Film son olarak yıkanır ve kurutulur.
Film, üç renge duyarlı katman ve bir filtre katmanından oluşur.
En üstte mavi ışığa karşı duyarlı katman vardır. Onun altında mavi ışığın alttaki katmanlara geçmesini engelleyen sarı filtre katmanı ve daha sonra yeşil ve kırmızı ışığa duyarlı katmanlar vardır. Bütün bu katmanlar bir film tabanı üstünde yer alır.
Mavi Tabaka
Pozitif filmlerin en üst tabakası non-kromatiktir. Sadece mavi ışık dalga boyuna karşı duyarlıdır. Yeşil ve kırmızı ışık dalga boyundan etkilenmez.
Sarı Filtre
Mavi tabaka ile yeşil tabaka arasında bulunur. Birinci tabaka etkileyen mavi ışık dalga boyunun ikinci tabakaya geçmesini olumsuz etkilemesini engellemek için konulmuştur. Bu sarı filtre tabakası sadece pozlandırma aşamasında işe yarar. Banyo aşamasında kimyasallar yardımı ile filmin üzerinden tamamen uzaklaştırılır. Aksi takdirde sarı bir mask tabakalı dia pozitifin sarı dominantlı bir görüntü vermesi kaçınılmaz olur. Bu da doğru renklere ulaşmayı engeller.
Yeşil Tabaka
Yeşil ışık dalga boyuna duyarlı bir tabakadır. Ortokromatik özelliğe sahiptir. Yani kırmızı ışıktan etkilenmez. Sadece mavi ve yeşil ışıktan etkilenir. Dalga boyundaki mavi ilk tabakada sarı filtre tarafından tutulduğundan sadece sarının tamamlayıcısı olan yeşil ve kırmızı ışıklar bu tabakaya ulaşabilir. Bu tabaka ortokromatik olduğundan kırmızı ışık dalga boyundan etkilenmez ve sadece yeşil ışık dalga boyundan etkilenir.
Kırmızı Tabaka
Pankromatik olan bu tabaka aslında her üç renge de duyarlıdır. Ama mavi ve yeşil ışıklar bir üst tabakada etkilerini gösterdiklerinden, dalga boylarının kısa oluşundan ve de sarı filtre ile engellendiklerinden bu tabaka sadece beyaz ışığın kırmızı dalga boyundan etkilenir.
Film Tabanı
Asetat, jelâtin ve benzeri şeffaf maddelerden yapılır ve duyarkat tabakasını taşımaya yarar. şeffaf özelliğe sahip olduğundan renkler üzerinde olumsuz bir etkisi yoktur.
Yansıma Önleyici Tabaka
Bu tabaka filmin her üç katmanından ve film tabanından geçen ışınların arkada bulunan bir maddeye çarparak geri dönmesiyle tekrar filmin etkilenmesinden doğacak olumsuzlukları önlemek için konulmuştur.
Yansıma önleyici tabaka bazı filmlerde duyarkat ile film tabanı arasındayken, bazı filmlerde ise film tabanının dışındadır. Bu anlatılan chromatik yapılar aslında siyah beyaz filmlerde de aynı özellikleri taşır ,fakat her tabakanın karakteri farklıdır.
Bu tabakalarda ışığa karşı hassasiyeti siyah beyaz filmlerde de olduğu gibi gümüş halojenürleri sağlar. Renkli filmlerde ayrıca her tabakaya renk oluşumunu sağlayan renk kuplörleri konulmuştur.
Dia Pozitif Filmlerin Kullanımında Dikkat Edilecek Noktalar
Filmlerin kaset dışındaki uçlarını yavaş çekiniz, ayrıca filmleri kaset içine yavaş yavaş geri sarınız. Aksi takdirde kaset ağzındaki kadifeden ötürü oluşabilecek statik elektrik film duyarkatını etkileyebilir.
Filminizin makineye doğru takılıp takılmadığını kontrol etmek için, makinenizi her kurduğunuzda geri sarma kolunun tersi yöne hareket edip etmediğine bakın.
Ambalajın üzerindeki son kullanım tarihine dikkat edin.
Isı, nem, bazı kimyasal maddelerden filminizi uzak tutun. Duyarlı malzemenin bozulmasına neden olurlar.
Slayt filmleri projeksiyon makinesinde 15 dakikadan fazla tutmayın. Isı filmin renklerine zarar verebilir.
Bütün fotoğraf emülsiyonları röntgen ışınlarına, kimyasal dumanlara karşı hassastırlar. Filminizi bu tür ortamlardan uzak tutunuz.
Filminizin havaalanlarındaki X ışınlarından geçmesine izin vermeyin, filminizin zarar görmesine neden olur.
Filmler taşıma, saklama ve kullanım sırasında kirlenebilir. Bu kirlenme toz, insan elinden bulaşan doğal yağ lekeleri, film üzerine dökülen sıvılar veya banyo artıklarından kaynaklanabilir. Bir bez ile silmek kesinlikle filmi çizecektir. Hatta filmi el ile tutarak temizlemeye çalışmak bile daha büyük zararlara yol açabilir. Bu nedenle temizlik amaçlı üretilen özel ürünlerden faydalanmak gerekir.
Ayrıca çok pozlandırılan filmlerin açık, az pozlandırılan filmlerin ise koyu çıkacağı unutulmamalıdır.
Güneş altında yaptığınız çekimlerde makinenizi gerektiğinden fazla açıkta bırakmayınız, eğer dışarıda kalması gerekiyorsa üzerine yansıtıcı bir madde örtünüz.
Pozitif filmler tölaranssız filmlerdir. Hata kabul etmez. Bu nedenle emin olduğunuz diyafram ya da enstantane değerine karar verdikten sonra çekiminizi yapınız.