Fotoğrafta Işık ve Işığın Özellikleri
Işık, tüm görsel sanatların temelidir ve fotoğraf da, ışıkla yazma, ışıkla çizme sanatıdır.
Bir çekimde fotoğraf makinesinin ayarları ışığa göre yapılır ve bir ölçüde fotoğrafın başarısı ışığa bağlıdır. (Photo Yunanca ışık anlamına gelir). Bu nedenle ışığı iyi bilmek ve buna göre de iyi değerlendirmek gerekir.
Çekim sonrası karanlık odada yapılan işlemler de ışıklamaya dayanır. Buna fotoğrafta iç ışık denir. Çekilen objenin aydınlatılmasını sağlayan ise dış ışıktır. Yani fotoğraf ışıkla başlar, ışıkla biter.
Işık, fotoğrafın vazgeçilmez bir parçasıdır. Önemli olan uygun ışığı seçebilmektir. Tıpkı uygun bir kompozisyonu seçmek gibi. Işık, salt fotoğrafın oluşumunda rol oynamaz aynı zamanda sanatsal bağlamda da belirleyici olur. Kullanılan ışık tarzı fotoğrafın estetik değerinde etkili olur.
Işığın Özellikleri
Işığın parlaklık, renk, yön, kontrast gibi özellikleri mevcuttur.
Parlaklık
Işık yoğunluğunun bir ölçüsüdür. Konu ile ışık kaynağı arasındaki mesafe ışığın şiddetini yani parlaklığını belirler. Parlaklık ışıkölçer (pozometre) ile ölçülebilir.
Yön
Kompozisyon oluşturulurken öncelikle nasıl bir ışığın kullanılacağına karar verilir. Daha sonra değişik yönlerden gelen ışıkların model üzerinde nasıl bir sonuç vereceğini tahmin etmek ve tasarımı bu etkenlere göre yapmak gerekir.
Çünkü iyi bir görüntü oluşturmanın yolu, çekim için en uygun zaman dilimini beklemek ve konuya, önden, arkadan, alttan, üstten ve yandan gelebilen ışık kaynağını kullanmak gerekir.
Yanal ışık: Daha güçlü ve zengin görüntüler elde edilir. Yandan gelen ışıkla oluşan gölgeler fotoğrafa derinlik duygusu kazandırır. Doku ve desen çekimlerinde bu ışık kullanılmalıdır.
Tepeden gelen ışık: Işık kaynağının konu üzerine tam tepeden gelmesidir. Kontrast yüksek olacağı için bu durumlarda fotoğraf çekilmesi tavsiye edilmez. Dışarıda bu tip çekim, öğle güneşi ışığıdır. Gölgeler çok küçük derinlik hissi yoktur
Ters ışık: Işık kaynağı konunun arkasında, fotoğrafçının önündedir. Ters ışıkta fotoğraf çekmek çok zordur; ama çok etkili fotoğraflar elde edilebilir. Önden gelen ışıkta nesnenin görmediğimiz tarafını aydınlattığı için bakış yönümüzde detaylar kaybolur; ama nesnenin dış formu belirginleşir. İstenirse nesne dolgu flaşı ile aydınlatılabilir. Bunu fotoğrafa yükleyeceğiniz duygu belirler.
Önden gelen ışık (cephe ışık): Güneş ya da diğer ışık kaynaklarından kırılmadan gelerek doğrudan konunun üzerine düşen ışıktır. Işık kaynağı konunun önünde fotoğrafçının arkasındadır.
Alttan gelen ışık: Gerçek olmayan fantastik etkiler oluşturur. Doğal ışık kaynağıyla yapılamaz
Renk
Fotoğrafı çekerken hangi ışıkta hangi rengin hakim olacağını kavramak için renk ısılarını bilmek gerekir. Renk ısısı, ışık kaynaklarının verdiği renktir. Renk ısısının ölçü birimi de Kelvin’dir.
Işık kaynağının renk ısısı arttığında ( Kelvin’i yükseldiğinde) mavi renk artar, kırmızı renk azalır. Tersindeyse yani renk ısısı azaldığındaysa kırmızı renk artar, mavi renk azalır. Bazı Kelvin değerleri şu şekildedir:
Gün ışığı 5400 K
Mum ışığı 1800 K
Gün batımı ve doğuşundan 1 saat öncesi 3400 K
Mavi gökyüzü 12000 K
Yapay ışık (Tungsten) 3400 K
200 W Ampul 3000 K
Bu değerler fotoğraf çekerken size yardımcı olacaktır. Fotoğrafınıza hâkim olmasını istediğiniz rengi elde etmek için kullanacağınız ışığın Kelvin derecesini bilmelisiniz.
Ev ampulü ve floresan insan gözü tarafından beyaz ışık kaynağı olarak algılanırken fotoğraf filmi ev ampulünü turuncuya, floresan ışığını ise yeşile yakın renklerde kaydeder. Yani farklı ışık kaynakları farklı renk sıcaklıklarına sahiptir.
Çok düşük renk sıcaklığına sahip mum ışığı, turuncu-kırmızı tonlarda ışık yayar.
Kontrast
Fotoğrafta en karanlık ve en aydınlık bölümler arasındaki ışık yoğunluğudur. En aydınlık ve en karanlık alanlar arasındaki fark fazla olduğunda kontrast yüksek, bu fark az olduğunda kontrast düşüktür.
Işık kaynağından yayılan ışığın konuyu her yönden eşit bir şekilde aydınlatması sonucu örneğin bulutlu havada çekilen fotoğrafta kontrast düşük olur. Bunun karşıtı ışığın tek bir yönden konuyu aydınlatması sonucu yani güneşli havada çekilen fotoğrafta kontrast yüksek olur. İyi bir fotoğraf için kontrast ana etkenlerden biridir. Fotoğrafta kontrast ne fazla ne eksik olmalıdır.
Bir yaz günü güneş tam tepedeyken özellikle ormanlık alanlarda, karla kaplı ortamlarda ya da kumsallarda kontrast fazladır. Bulutlu havalarda ya da güneşin yatay geldiği zamanlarda çekilen fotoğraflarda, gökyüzünü fazlaca içermeyen fotoğraflarda, kontrast azdır.
Parlak güneşli bir havada, yani kontrastın yüksek olduğu zamanlarda bir yere baktığımızda tüm ton farklılıklarını algılayıp detayları rahatlıkla görebiliriz. Unutulmaması gereken filmlerin ton farklılıklarının gözlerimiz kadar olmadığıdır. Film farkı göz ardı edilirse gözümüzün gördüğü detayları fotoğrafta göremeyiz.
Yüksek kontrast koyu gölgelerden parlak beyaz aydınlıklara kadar geniş bir ton farklılığı içerir. Az kontrast karanlık gölgeler ve parlak aydınlıkların aşırı uçlarını içermeyen daha sınırlı bir ton farklılığı ifade eder.
Fotoğraftaki beyaz parlak alanlar izleyicinin dikkatini konudan uzaklaştırır. Donuk, yumuşak tonlar daha keskin ve vurgulu olarak öne çıkar.
Yüksek kontrastın her filmi etkileyebileceğini unutmadan çekeceğiniz fotoğraflarda çok koyu ve çok aydınlık alanları görüntünüze almamaya çalışınız veya konuya göre konumunuzu değiştirerek sonuca ulaşmaya çalışınız.