Fotoğrafa Uygun Görüntü Seçimi Yapılması ve Görüntü Düzenlemede Biçimsel Ögelerin Kullanımı
Çizgiler
Doğada çizgi yoktur. Çizgiyi insan gözü yaratır. Görsel ifadede çizgiler, farklı değerler ve biçimler ifade eder. Fotoğrafta çizgiler kadar zaman zaman çizgi formatında değerlendirilebilen ögeler vardır.
Görüntünün analizi yapılırken kadraj içinde yer alan ayakta duran bir figür dinamizmin ifadesi olan kalın dikey çizgi olarak kıvrılarak uzayıp giden ince bir yol eğik ince çizgi, yer düzlemine paralel konumdaki bir nesne durağan bir çizgi, bazen de yüzeyin bir alt köşesinden karşı üst kenara doğru ilerleyen art arda sıralanmış çıplak yapraksız ağaçlar diagonal çizgiler olarak ifadelerini bulur.
Düz çizgiler
Aşağı doğru inen düz çizgiler ölümü, yukarı doğru çıkan düz çizgiler hayatiyet ve canlılığı, yatay olarak uzanan düz çizgiler ise bitkinlik, durgunluk ve hareketsizliği ifade eder.
Örneğin, günlük yaşamda suyu verilmeyen bitkinin yaprakları aşağı doğru sarktığında çiçeğin öleceği düşünülür, suyu verildikten sonra yapraklarının canlanıp güçlenmesi ve yukarı doğru çıkmasıyla da canlandığı düşünülür. Görüntü elemanlarının yorumu konusunda söylenen her ifadenin anlamını günlük yaşam bilgileriyle biz söyleriz. Görüntüye bu anlamları yükleyen insandır.
Birinci fotoğrafta yer düzleminden gökyüzüne doğru dik bir çizgi gibi konumlanan görüntü ögeleri (gül) dinamizm, canlılık ve hayatiyet duygusu uyandırıyor. İkinci fotoğrafta renkli yüzey üzerinde dikey konumdaki yazılara rağmen yatay çizgilerin dugunluk ve hareketsizlik duygusu uyandırdığı apaçık sergilenmektedir.
Eğri, yumuşak çizgiler
Eğri çizgilerin eğrilikleri artıkça güçlü dinamik ve canlı, eğimleri azaldıkça da durağan etki yaptıkları ifade edilir.
Canlı dinamik etki, soldan sağa doğru eğri çizgiler olarak uzanan ağaç dalları, üzerlerinde siyah noktalar olarak konumlanan kuşlarla canlı dinamik etki uyandırıyor.
Durağan etki, ince ve eğik çizgiler olarak yer alan otların, aralarından dikey çizgiler gibi gökyüzüne uzanan diğer bitkilerin yanında daha durağan etki uyandırdığı apaçık görülmektedir
Kalın ve ince çizgiler
Kalın çizgiler, kaba ve kütlesel etki verirken yakınlık duygusu uyandırır. İnce çizgiler ise narinliği, zarafeti, hafifliği ifade eder.
Çizgilerin farklı kullanımları, farklı kalınlıkta ve farklı yönde kullanılan çizgiler, canlı ve değişkenlik ve dinamizm yaratır. Tekdüzelik olmaz.
Tekrar
Yüzey üzerinde tekrar eden çizgiler ritim duygusu uyandırır, çabuk algılanır, bütünlük etkisi verir. Fotoğraf üzerinde ilgiyi istenilen yere çeker. Çizgilerin tekrarı diagonal yönde ise dikkat çeker, heyecan yaratır.
Karışık vb.
Yüzey üzerinde farlı yönlerde ve konumlardaki çizgiler karmaşa ve huzursuzluk yaratırken canlandırır, uyarır, hareketlendirir.
Biçimler
Giulio Mongeri (mimar); ”Biçim bir nesnenin dış sınırlarıdır.’’ der.
Biçim canlı, değişken ve geçicidir. Örneğin, bardak kırıldığında biçimi değişir, ağaç dalı kesildiğinde biçimini kaybeder, çiçek büyüdükçe biçimi değişir. Doğada var olan her cismin geometrik bir formu vardır.
Geometrik şekiller, fotoğrafta görüntü üzerinde önemli bir yer tutar. Geometri varlıkları algılamada bize kolaylık sağlar. Desen dersinde yüzeyi doğru kullanmak ve varlıkların biçimini doğru çizebilmek için onları önce geometrik birer form olarak algılarız. Çizimin ilk aşamasında her varlığı benzettiğiniz geometrik formlar olarak algılamak işinizi kolaylaştırır.
Köşeli, sert biçimler
Üçgen: Bazen zıtlık ve yön gösterirken ikizkenar üçgen sağlamlık, tepesi üstünde (köşesi üzerinde) duran üçgen dengesiz durum bildirir.
Kare: Huzur, rahatlık güven duygusu verirken bakışı kendine çeker. Aynı zamanda görsel sadeliği sağlar.
Dikdörtgen: Dikey dikdörtgen dinamik, yatay dikdörtgen ise daha statik etki uyandırır. En çok kullanılan form olarak süreklilik, durağanlık ancak güven duygusu da uyandırır.
Yuvarlak biçimler
Yumuşaklık ve güven duygusu verir.
Daire: Düzgün, devamlı hareket, ilginin devamı, düzen, resmiyet, bütünlük, önem ifade ederken bakışı kendi üzerine çeker. Sonsuzluk sembolüdür.
Elips: Süreklilik, incelik, yumuşaklık duygusu verir.
Biçimlerin büyük küçük dengesi: İyi bir fotoğraf çekebilmek için gerekli şartlardan en önemlisi görüntüde yer alan ögelerin dengeli yerleşimidir. İnsan, yaşamında önemli yeri olan denge duygusunu fotoğrafta da görmek ister.
Denge duygusu, karşılığını bulamadığında nedenini ifade edemese bile fotoğrafı ve sunduğu görüntüyü beğenmez. Bildiğiniz gibi iki tür denge vardır. Birincisi simetrik denge, diğeri ise asimetrik dengedir.
Yüzey üzerinde iki tarafta aynı büyüklükte form kullanılarak simetrik denge sağlanır; ancak görüntü çekici olmaz. Çünkü simetri kolay kurulur, kesinlik ve kararlılık yanında sıkıcı etki yapar. Geleneksel süsleme sanatlarında kullanılan simetriyi günümüzün modern sanatı kolay bulur ve sevmez.
Sanatta asimetrik denge tercih edilir. Çünkü asimetrik dengeyi sağlamak zordur. Ancak doğru kurulan asimetrik denge ilgi çekicidir. Büyük ve küçük dengesinde biçimler renk, kütle, açık – koyu değerleri ile sağlanır.
Renk dengesinde, genellikle dikdörtgen formdaki yüzey içerisinde sıcak renk, soğuk renk ile siyah, beyaz renk ile dengelenir.
Kütle dengesinde, büyüklüklerin eşit olması gerekmez. Büyük kütle, karşısına yerleştirilen küçük kütleler ile dengelenir. Yatay konumda olabileceği gibi dikey konumda da sağlanabilir.
Açık-koyu dengesinde, merkeze yakın konumdaki büyük açık leke, merkezden uzak daha küçük koyu leke ile dengelenir.
Biçimlerin düzenlenmesi: Fotoğrafta kullanılan görsel ögeler birbirine ait olmalıdır. Ögelerin birbirine ait olması beraberinde görüntünün bütününde uygunluğu getirir. Kompozisyon, biçimler arasında kurulan bütünlük ile daha kolay algılanır.
Biçimler arasındaki ilişki rastlantıya bırakılmamalıdır. Biçimler arasındaki ilişki düzen kurarken biçimler arasındaki çelişki düzeni bozar. Biçimlerin özleri ve geometrileri itibariyle farklılıkları olabilir. Bu farklılıklar belirli kurallarla düzenlenirse kompozisyonda belirginlik artar. Biçimler, devamlı bir bütün olarak kendileri için uygun olan zemin-arka plan üzerinde düzenlenmelidir.
Harf, Figür vb. Tanıdık Biçimlerde Düzenleme
Figür: Fotoğraf üzerinde figür, yaratılmak istenen etkiye ve amaca uygun olarak konumlandırılır. Şema içinde yer alan figür etkiyi daha da güçlendirir. Figür, eklem yerlerinden kesilmemelidir. Yüzey içinde figürün baktığı yönün boş bırakılması genel kabuldür. Ancak her zaman olduğu gibi bütün kurallar ihlal edilerek iyi fotoğraflar çekilebilir
Diğer Biçimsel Ögeler
Fotoğrafta biçimi oluşturan diğer ögeler birçok kaynakta farklı değerlendiriliyor. Burada birçok kaynakta ortak olarak yer alan biçimsel ögeler ve fotoğraf üzerindeki etkileri değerlendirilecektir.
Işık-gölge: Işık fotoğrafın en temel ögesidir. Her fotoğrafın ışığı, her ışığın da etkisi farklıdır. Fotoğrafta görüntüyü ışık biçimlendirir. Işık dokuyu, mekânı, rengi, biçimi vurgular. Doğal ışık, yapay ışık, doğrudan ışık, dolaylı ışık gibi ışığın her yönünün fotoğraf üzerindeki etkisi de farklı olur.
Doku: Doğadaki her yapının bir dokusu vardır. Bu dokular gözle veya dokunarak algılanır. Fotoğrafta doku, ışık-gölge ile algılanır, vurgulanır. Siyah beyaz fotoğrafta farklı tonlarla, renkli fotoğrafta ise renklerle somutlanır. Örneğin; ağaç gövdesinden alınan bir detay, stadyumda maç izleyen insan topluluğu, geminin geride bıraktığı denizdeki hareketlilik vb.
Perspektif: Nesneler size yakın ise onları gerçek renklerinde ve ölçülerinde algılarsınız. Nesneler sizden uzaklaştıkça küçülüyor, renkleri de soluyormuş gibi görünür. Nesneler size çok yakın ise olduklarından daha büyük ve renkleri de canlı görünür.
Örneğin, bir gökdelene bir adım mesafede ve tam karşısında iseniz görüntüsü farklıdır, aynı gökdelene olan mesafeniz uzaklaştıkça gördükleriniz ve ölçüleri de değişir. Fotoğrafta bazen sadece renk veya ölçü perspektifini kullanarak iyi bir fotoğraf çekmek mümkündür.
Fotoğrafta yer alan ögeler giderek sıklaşan etkisi ile klasik perspektif görüntüsü veriyor.
Fotoğrafta ise kullanılan geniş açılı objektif ile araba formu deforme ediliyor.
Ritim: Eşit aralıklarla en az iki ögenin varlığı ritim oluşturur. Bazen süregiden ritim bazen de ritmin bozulması fotoğrafın gücünü artırır. Fotoğrafta kullanılan ritim örnekleri; yol kenarında sıralanmış ağaçlar, sokak lambaları, elektrik dalına sıralanmış kuşlar vb.
Aralıksız konumlanan figürler (balıklar) ritim ile karışık doku etkisi de veriyor.